Η σύνδεση μεταξύ των προβιοτικών και της κατάθλιψης

Τα προβλήματα της ψυχικής υγείας είναι μια από τις κύριες νόσους παγκοσμίως.

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (World Health Organization), εκτιμάται ότι περισσότεροι από 300 εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από κατάθλιψη, που ισοδυναμεί με το 4,4% του παγκόσμιου πληθυσμού.

Οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs) αποτελούν την κύρια μέθοδο θεραπείας κατάθλιψης για πολλά χρόνια. Ωστόσο, δεν είναι αποτελεσματικοί σε όλα τα άτομα, με ποσοστά επιτυχίας σε περίπου έναν στους τρεις. Αυτό οδήγησε τους ερευνητές να διερευνήσουν άλλους πιθανούς παράγοντες που μπορεί να συμβάλλουν συνεχόμενη αύξηση των ψυχικών ασθενειών στον παγκόσμιο πληθυσμό.

---

Το έντερο

Είναι ευρέως γνωστό ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ του εντέρου και του εγκεφάλου. Ωστόσο, αυτό που μπορεί να είναι λιγότερο γνωστό είναι ότι η πληθώρα των επιστημονικών μελετών που έχουν κυκλοφορήσει τα τελευταία χρόνια, βεβαιώνει ότι η φλεγμονή (ειδικά εκείνη που δημιουργείται στο έντερο) είναι ένας σημαντικός παράγοντας που οδηγεί στην κατάθλιψη, ακριβώς όπως οι παθήσεις: παχυσαρκία, καρδιακά νοσήματα, και διαβήτης. Οι έρευνες μας δείχνουν ότι οι καταβολές της κατάθλιψης είναι φλεγμονώδεις – με αρκετές νευρολογικές συνέπειες.

Και έτσι, με αυτή τη νέα κατανόηση του εγκεφάλου, οι επιστήμονες εξετάζουν νέες και εναλλακτικές θεραπείες για κατάθλιψη. Μία τέτοια θεραπεία η οποία έχει δώσει αρκετά εντυπωσιακά αποτελέσματα είναι η χρήση προβιοτικών.

Σε αυτό το άρθρο, θα εξετάσουμε τον τρόπο επικοινωνίας του εγκεφάλου και του εντέρου και θα σχολιάσουμε την έρευνα που μας δείχνει τη χρήση προβιοτικών ως μια νέα θεραπεία της κατάθλιψης.

---

Η χημεία της κατάθλιψης

Για μεγάλο χρονικό διάστημα πιστεύεται ότι η κατάθλιψη προκλήθηκε από ανεπάρκεια νευροδιαβιβαστών όπως η σεροτονίνη, γνωστή και ως η χημική ουσία της «ευτυχίας». Αυτή η αντίληψη ότι η έλλειψη σεροτονίνης είναι  υπεύθυνη για την κατάθλιψη, οδήγησε στην ευρεία χρήση επιλεκτικών αναστολέων επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs), οι οποίοι ουσιαστικά αυξάνουν τα επίπεδα σεροτονίνης στον εγκέφαλο. Ωστόσο, πώς αυτή η ανισορροπία νευροδιαβιβαστών είναι υπεύθυνη για την κατάθλιψη, ποτέ δεν έγινε πλήρως κατανοητή αλλά εκτιμάται ότι είναι γενετικά καθοδηγούμενη. Τα τελευταία χρόνια, ένας μεγάλος αριθμός παραγόντων έχουν συσχετιστεί με την κατάθλιψη, συμπεριλαμβανομένου του περιβάλλοντος, του διαιτολογίου, του τρόπου ζωής και της γενετικής, με τη χρόνια φλεγμονή να εμφανίζεται ως το κεντρικό χαρακτηριστικό της εμφάνισής της.

Αρκετές μελέτες έχουν εμπλέξει τις κυτοκίνες – χημικούς αγγελιοφόρους που απελευθερώνονται κατά τη διάρκεια της φλεγμονώδους διαδικασίας – στην παθολογία της κατάθλιψης. Ένας μεγάλος αριθμός μελετών έχει συγκρίνει τις συγκεντρώσεις αίματος προφλεγμονωδών και αντιφλεγμονωδών κυτοκινών σε ασθενείς με κατάθλιψη σε σχέση με υγιείς ανθρώπους. Σε αυτές τις μελέτες, τα περιφερικά επίπεδα IL-6, IL-10, IL-12, IL-13 και TNF-α ήταν γενικά αυξημένα, ενώ τα επίπεδα της IFN-γ τείνουν να είναι χαμηλότερα σε ασθενείς με κατάθλιψη. Για παράδειγμα, οι δείκτες της φλεγμονής όπως η CRP και η IL-6 βρέθηκαν να αυξάνονται έως και κατά 50% σε ασθενείς με κλινική κατάθλιψη. Σε μια μελέτη πάνω από 1.000 γυναίκες, οι αυξήσεις της CRP πυροδότησαν την εμφάνιση της κατάθλιψης, ενώ άλλες μελέτες δείχνουν πως τα συμπτώματα της κατάθλιψης λύθηκαν μόλις αυτά τα σημάδια φλεγμονής επέστρεψαν στο φυσιολογικό.  Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι ακόμη και ανάμεσα στα υγιή άτομα, τα σημάδια της κατάθλιψης θα εμφανίζονταν σε συνδυασμό με τα αυξανόμενα επίπεδα φλεγμονής.

Αυτές οι κυτοκίνες φαίνεται ότι προκαλούν συμπτώματα κατάθλιψης μέσω διαφόρων μηχανισμών. Όταν η φλεγμονή είναι υψηλή, διεγείρεται το ένζυμο 2,3-διοξυγενάση (IDO), το οποίο μετατρέπει την τρυπτοφάνη σε kynurenine. Αυτό κάνει δύο πράγματα: (1) μειώνει τα επίπεδα τρυπτοφάνης που είναι διαθέσιμα για να κάνουν τη σεροτονίνη και έτσι τα επίπεδα της σεροτονίνης να μειώνονται,

(2) μεταβολίτες της kynurenine, όπως η 3-υδροξυ-κινουρενίνη (3-OH-KYN) και το κουινολινικό οξύ (QUIN), τα οποία έχουν τοξικές επιδράσεις στη λειτουργία του εγκεφάλου. Το 3-ΟΗ-ΚΥΝ μπορεί να παράγει οξειδωτικό στρες αυξάνοντας την παραγωγή δραστικών ειδών οξυγόνου (ROS), ενώ το QUIN μπορεί να υπερδιεγείρει τους υποδοχείς Ν-μεθυλο-ϋ-ασπαρτάτης (NMDA) στον ιππόκαμπο, γεγονός που οδηγεί σε απόπτωση και ατροφία του ιππόκαμπου έχουν συσχετιστεί με κατάθλιψη.

Η παραγωγή νεοπτερίνης διεγείρεται επίσης σε βάρος της τετραϋδροβιοπτερίνης (ΒΗ4) υπό φλεγμονώδεις συνθήκες. Αυτό μπορεί να επηρεάσει τη δημιουργία νευροδιαβιβαστών όπως η σεροτονίνη και η ντοπαμίνη, καθώς η ΒΗ4 διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στη σύνθεσή τους. Από εδώ μπορεί να εκφραστεί μια ποικιλία συμπτωμάτων κατάθλιψης που περιλαμβάνουν μείωση της απόλαυσης στην περίπτωση της σεροτονίνης και έλλειψη κινήτρων στην περίπτωση της ντοπαμίνης.

Όπως καταλαβαίνουμε λοιπόν, η φλεγμονή έχει πολύ συγκεκριμένες επιδράσεις στη συμπεριφορά του εγκεφάλου, με πολλούς τρόπους δημιουργίας της, συμπεριλαμβανομένου σωματικού και ψυχολογικού στρες, ρύπανσης, μόλυνσης, αλκοόλ και κακής διατροφής. Η δυσλειτουργία του εντέρου φαίνεται να είναι βασικός παράγοντας. Μια επαναλαμβανόμενη, συστηματική φλεγμονή, φαίνεται να μεταβάλει έντονα το μικροβίωμα του εντέρου. Αυτό οδήγησε τους ερευνητές να ανακαλύψουν ισχυρούς συσχετισμούς μεταξύ του μικροβιώματος και της υγείας του εγκεφάλου. Στην πραγματικότητα, έχουν εντοπιστεί σημαντικές πληθυσμιακές διαφορές σε συγκεκριμένες ομάδες βακτηρίων του εντέρου που υπάρχουν σε αυτούς που βιώνουν κατάθλιψη, άγχος και χαμηλή διαύγεια.

---

Πώς επικοινωνούν το έντερο και ο εγκέφαλος

Το πνευμονογαστρικό νεύρο συνδέει τον εγκέφαλο με διάφορα μέρη του εντέρου, συμπεριλαμβανομένου του στομάχου, του παγκρέατος και των εντέρων,  καθιστώντας το έντερο ένα όργανο με σημαντικότατη επιρροή στον εγκέφαλο. Αυτό το περίπλοκο, αμφίδρομο δίκτυο είναι ένα κεντρικό μέσο επικοινωνίας μεταξύ του νου και του σώματος και χρησιμεύει ως διαδρομή για πολλά πράγματα, όπως η ρύθμιση της όρεξης και τα αρχέγονα ένστικτα, αλλά και όταν τα πράγματα πάνε στραβά, μπορεί να αποτελέσει κανάλι για τα συναισθήματα της κατάθλιψης και του άγχους.

Σε αντίθεση με τον εγκέφαλο, το έντερο έχει σχεδιαστεί για να έρχεται σε επαφή με εισβολείς από τον έξω κόσμο. Είναι μέσω του εντερικού τοιχώματος απ’ όπου η πλειονότητα των θρεπτικών συστατικών, το νερό και τα λιπίδια απορροφώνται στην κυκλοφορία του αίματος. Από την άλλη πλευρά, τα μικρόβια, τα μεγάλα σωματίδια τροφίμων και άλλα αντιγόνα δεν μπορούν να περάσουν απ’ αυτό το φραγμό. Ως εκ τούτου, η διατήρηση της εντερικής ακεραιότητας είναι ζωτικής σημασίας για να εξασφαλιστεί ότι μόνο ότι θεωρείται ασφαλές γίνεται μέσω των εσωτερικών συστημάτων του σώματος. Για το λόγο αυτό, το έντερο στεγάζει το μεγαλύτερο μέρος των ανοσοποιητικών μας κυττάρων (GALT – εντερικός λεμφικός ιστός: πλάκες του Peyer) που του επιτρέπουν να χειριστεί αυτές τις αλληλεπιδράσεις με ξένα υλικά.

Ένα άλλο κεντρικό χαρακτηριστικό του εντέρου είναι το μικροβίωμα. Το μικροβίωμα του εντέρου αποτελείται από τρισεκατομμύρια βακτήρια, ιούς, μύκητες και άλλους μικροσκοπικούς ζωντανούς οργανισμούς που συλλογικά ονομάζονται «μικρόβια». Η ισορροπία αυτών των μικροβίων είναι βασική για το οικοσύστημα του σώματός μας και όταν τα πράγματα ξεφεύγουν από την ισορροπία (ομοιόσταση), μπορεί να έχει συστημική επίδραση στην συνολική λειτουργία του σώματος, επηρεάζοντας, εκτός των άλλων, την πέψη, το ανοσοποιητικό σύστημα, ακόμη και την υγεία του εγκεφάλου. Για παράδειγμα, όταν τα επίπεδα φλεγμονής αυξάνονται στο έντερο, τα μέσα φλεγμονής όπως οι κυτοκίνες μπορούν να ταξιδεύουν στον εγκέφαλο, μέσω του πνευμονογαστρικού νεύρου.

Αυτές οι αλλοιώσεις ή «δυσβιώσεις» μπορούν να βλάψουν την ακεραιότητα του εντερικού τοιχώματος και να οδηγήσουν σε αυξημένη διαπερατότητα του εντέρου ή «διαρροϊκό έντερο». Όταν συμβεί αυτό, τα επίπεδα LPS (λιποπολυσακχαρίτες – ενδοτοξίνες που βρίσκονται στην εξωτερική μεμβράνη Gram αρνητικών βακτηριδίων όπως το Ε. Coli) μπορούν να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος, να διαπεράσουν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό και να επιφέρουν ακόμα μεγαλύτερη φλεγμονή στον εγκέφαλο.

---

Εδώ μπαίνουν τα προβιοτικά …

Με τη δυσλειτουργία του μικροβίου και την επακόλουθη φλεγμονή ως σαφή παράγοντα οδήγησης στα συμπτώματα κατάθλιψης, ερευνητές μελετούν τον πιθανό θεραπευτικό ρόλο των προβιοτικών στη διαχείριση αυτών των συμπτωμάτων.

Σε μια τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμή οκτώ εβδομάδων, στους ασθενείς με μείζονα κατάθλιψη χορηγήθηκε συνδυασμός Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus casei και Bifidobacterium bifidum και εικονικό φάρμακο (placebo). Στο τέλος της μελέτης, παρατηρήθηκαν όχι μόνο σημαντικές διαφορές στη διάθεση (αξιολογούμενες με τη χρήση του αποθέματος κατάθλιψης Beck), αλλά καταγράφηκαν σημαντικές μειώσεις στην ινσουλίνη ορού, την αντίσταση στην ινσουλίνη και την C-αντιδρώσα πρωτεΐνη (CRP). Επιπλέον, τα επίπεδα γλουταθειόνης (GSH) σημειώθηκαν στην ομάδα παρέμβασης σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο (placebo).

Μια άλλη μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι τα από στόματος λαμβανόμενα προβιοτικά, συγκεκριμένα τα γένη Lactobacilli, εξασθένησαν τα καταθλιπτικά και ανήσυχα συμπεριφορικά συμπτώματα σε έρευνες με ποντίκια. Επιπλέον, πρόσφατη μετα-ανάλυση και συστηματική ανασκόπηση ελεγχόμενων από τον άνθρωπο κλινικών δοκιμών σχετικά με τη χρήση προβιοτικών έδειξαν σημαντική επίδραση στα συμπτώματα της κατάθλιψης, με αυξημένη επίδραση όταν τα αποτελέσματα περιορίζονταν μόνο στα ψυχιατρικά δείγματα.

Ενώ απαιτούνται περαιτέρω έρευνες για να διευκρινιστούν οι επιδράσεις της δόσης και της έντασης στη χημεία του εγκεφάλου μας, ένα πράγμα που είναι πολύ σαφές στην έρευνα μέχρι τώρα, είναι ο χαμηλός κίνδυνος με θεραπεία με προβιοτικά λόγω των πολλαπλών μεταβολών τους. Πολλοί ερευνητές σχολιάζουν ότι τα προβιοτικά φαίνεται να είναι πολύ ασφαλή στη χρήση τους, οι δε έρευνες συνεχίζονται σε μια προσπάθεια να κατανοήσουμε πλήρως τους ακριβείς μηχανισμούς λειτουργίας τους.

---

Σύνοψη

• Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), εκτιμάται ότι περισσότεροι από 300 εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από κατάθλιψη, που ισοδυναμεί με το 4,4% του παγκόσμιου πληθυσμού.
• Ακριβώς όπως η παχυσαρκία, οι καρδιακές παθήσεις και ο διαβήτης, η προέλευση της κατάθλιψης είναι φλεγμονώδης παρά νευρολογική. Η αυξημένη φλεγμονή μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα του σώματος να παράγει σημαντικούς νευροδιαβιβαστές όπως η σεροτονίνη και η ντοπαμίνη.
• Το πνευμονογαστρικό νεύρο συνδέει τον εγκέφαλο και το έντερο, επιτρέποντας αμφίδρομη επικοινωνία και επιρροή των δύο οργάνων.
• Σε αντίθεση με τον εγκέφαλο, το έντερο έχει σχεδιαστεί για να έρχεται σε επαφή με εισβολείς από τον έξω κόσμο. Ωστόσο, όταν τα επίπεδα φλεγμονής αυξάνονται στο έντερο αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη φλεγμονή στον εγκέφαλο.
• Αυτό το είδος φλεγμονής μπορεί να ενεργοποιηθεί από μια ποικιλία πραγμάτων. Για παράδειγμα, καταναλώνοντας επεξεργασμένα τρόφιμα με χαμηλή περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά, βιώματα πραγματικού ή υποθετικού άγχους, λοιμώξεις και ρύπανση, μπορούν όλα να αλλάξουν ριζικά το μικροβίωμα του εντέρου και έτσι να προκαλέσουν μια φλεγμονώδη αντίδραση.
• Αρκετές μελέτες αποδεικνύουν ότι ένα υγιές μικροβίωμα  έντερο είναι απαραίτητο για τη διατήρηση της υγείας του εγκεφάλου και οι δείκτες της φλεγμονής είναι γενικά αυξημένοι σε ασθενείς με κατάθλιψη.
• Μελέτες έχουν δείξει ότι τα Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus casei και Bifidobacterium bifidum είχαν ως αποτέλεσμα σημαντικές βελτιώσεις στη διάθεση, την αντίσταση στην ινσουλίνη και τη φλεγμονή σε ασθενείς με μεγάλη κατάθλιψη.

---

Σε ελεύθερη μετάφραση από τη Vitascan: https://blog.cytoplan.co.uk/the-link-between-probiotics-and-depression/